Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στο «παιχνίδι» του Κρεμλίνου.

Ο κόσμος παρακολουθεί με ενδιαφέρον την εικόνα μιας Αμερικής, να εκπέμπει μηνύματα  ιδεολογικής, πολιτικής και ηγεμονικής παρακμής.

Το ερώτημα είναι αν πρόκειται για μια συσπείρωση δυνάμεων που θα εκδηλωθεί κάποια στιγμή δυναμικά, ή, για το τέλος της δυναμικής ενός τρόπου ζωής που κυριάρχησε στη Δύση για πολλά χρόνια και οδήγησε με την έλξη του και στην κατάρρευση των ανατολικών καθεστώτων.

Και ενώ η Δύση φαίνεται να υποχωρεί, η Ρωσία δίνει την εντύπωση μιας ανερχόμενης ισχυρής δύναμης που επιχειρεί να διαδραματίσει έναν παγκόσμιο ηγεμονικό ρόλο.

Στην προσπάθειά της αυτή η Ρωσία, χρησιμοποιεί, μεν, την σκληρή ισχύ της (στρατιωτικά μέσα), όπως έκανε τελευταία στη Συρία αλλά, αξιοποιεί και όλες τις δυνατότητες που έχει για την ανάπτυξη της ήπιας ισχύος της.

Ο όρος «ήπια ισχύς», καθιερώθηκε από τον Τζόζεφ Νάι στα τέλη της δεκαετίας του ΄80 και υπονοεί την αξιοποίηση μη άμεσων στρατιωτικών ή εκβιαστικών οικονομικών μέσων.

Ένα από αυτά τα μέσα, με μεγάλη επιρροή και αποτελεσματικότητα, είναι για το Κρεμλίνο η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, της οποίας τη δύναμη προσπαθεί να εκμεταλλευτεί για να περάσει την πολιτική του, ιδιαιτέρως, σε χριστιανικές Ορθόδοξες χώρες, (Ρουμανία, Σερβία, Βουλγαρία, Ελλάδα).

Στο πλαίσιο αυτό είναι αξιοσημείωτη η παρουσία της Ρωσικής Εκκλησίας και η πολιτική που επιχειρεί να αναπτύξει στα Βαλκάνια. Το γεγονός αξίζει της προσοχής και της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά και της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Το ενδιαφέρον, επίσης, είναι ότι η Ρωσία, ως μεγάλη πληθυσμιακά χώρα, έχει να αναδείξει και σημαντικές προσωπικότητες που μεγάλη επιρροή, οι οποίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως τον Μητροπολίτη Ιλαρίωνα, ενώ στην ελλαδική Εκκλησία, όποιος ξεχωρίζει, «θάβεται».

Το κείμενο που θα διαβάσετε παρακάτω είναι από το worldaffairsjournal.org και αποκαλύπτει εύστοχα τη σχέση Κρεμλίνου- Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Π.Σαβ.

Στα τέλη Οκτωβρίου, ο αρχηγός της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ταξίδεψε στη Ρουμανία για πρώτη φορά από το 1962. Παρόλο που ο πατριάρχης Κύριλλος έφτασε, τυπικά, για μια θεολογική εκδήλωση στο Βουκουρέστι, οι πολιτικές συνέπειες της εμφάνισής του είναι αδύνατο να περάσουν απαρατήρητες. Η επίσκεψη ήταν μέρος της μακροπρόθεσμης στρατηγικής του Κρεμλίνου για την ανάπτυξη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (ROC) ως ενός ήπιου εργαλείου για την εκμετάλλευση των διαιρέσεων, τη νίκη των φίλιων δυνάμεων και την επέκταση της επιρροής της Ρωσίας σε μια περιοχή που έχει την ίδια χριστιανική ορθόδοξη πίστη. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη Ρουμανία, όπου η δημόσια αντίληψη για τη Ρωσία είναι βαθιά αρνητική.

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ιδιαίτερα πρόθυμη να επηρεάσει την κοινή γνώμη, ενισχύοντας τις υπάρχουσες σχέσεις και δημιουργώντας νέους φίλους για το Κρεμλίνο στη Σερβία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και τη Ρουμανία, όπου η χριστιανική ορθόδοξη πίστη είναι δημοφιλής. Κατά την άφιξή του στο Βουκουρέστι, ο Kύριλλος  δεν έχασε χρόνο να ξεκινήσει την επίθεση γοητείας του, υπενθυμίζοντας στους Ρουμάνους ότι «Ρουμάνοι και Ρώσοι λατρεύουν τους ίδιους αγίους και μοιράζονται τις ίδιες αξίες» – ένα μήνυμα που ευθυγραμμίζεται στενά με την ιδεολογική επίθεση του Κρεμλίνου να δημιουργήσει τριβές μεταξύ των Ορθοδόξων και των κοινωνικά συντηρητικών Βαλκανικών χωρών και της Δύσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα σοβιετικά αρχεία, ο Κύριλλος  πέρασε τα πρώτα χρόνια του ως πράκτορας της KGB (κωδικό όνομα “Mikhaylov”) όπως έκανε και ο προκάτοχός του, ο πατριάρχης Αλέξιος Β ‘. Στα πιο πρόσφατα χρόνια, από τότε που έγινε πατριάρχης το 2009, ο Κύριλλος, όταν αναφέρεται στην εποχή Πούτιν τη χαρακτηρίζει «θαύμα του Θεού».

Το σπουδαίο ταξίδι του Κύριλλου  στη Ρουμανία ήταν μόνο η πιο πρόσφατη προσπάθεια του άξονα Κρεμλίνου- Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας να απαλύνει τις μακροχρόνιες δυσαρέσκειες και φαίνεται ότι η στρατηγική ήπιας ισχύος του Κρεμλίνου λειτουργεί. Την Κυριακή ο Πατριάρχης Δανιήλ της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ταξίδεψε στη Μόσχα για να συμμετάσχει στον εορτασμό της 100ής επετείου της αποκατάστασης του Πατριαρχείου της Ρωσικής Εκκλησίας.

Η έννοια της ήπιας ισχύος, ένας όρος που καθιέρωσε ο Joseph Nye στα τέλη της δεκαετίας του 1980, περιγράφει πώς οι χώρες της σύγχρονης εποχής προσπαθούν συχνά να επιτύχουν τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής μέσω της πειθούς αντί να ασκούν πιο παραδοσιακές μεθόδους στρατιωτικού ή οικονομικού εξαναγκασμού. Για το Κρεμλίνο, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι απλά ένα τέτοιο εργαλείο: μια κανονιστική δύναμη που μπορεί να αλλάξει τη στάση και τελικά να αναδιαμορφώσει το μετακομμουνιστικό ευρωπαϊκό γεωπολιτικό πλαίσιο προς όφελος της Ρωσίας.

Κάτω από την ηγεσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, η Ρωσία έχει αναπτύξει μια ποικιλία μεθόδων ήπιας ισχύος για να υπονομεύσει την ευρωπαϊκή ενότητα και τη διατλαντική συμμαχία προκειμένου να δημιουργήσει μια πολυπολική παγκόσμια τάξη σύμφωνα με τις φιλοδοξίες του Κρεμλίνου, να εξασφαλίσει τη μόνιμη κυριαρχία του στο εσωτερικό και να επεκτείνει την επιρροή του στο εξωτερικό. Για να επιτύχει αυτούς τους στόχους, το Κρεμλίνο προσπαθεί να δημιουργήσει και να εκμεταλλευτεί σφάλματα που θα χωρίσουν την Ανατολική Ευρώπη, που αποτελούσε μέρος της σφαίρας επιρροής της, από την «παρακμιακή Δύση». Αυτή η συγκεκριμένη αφήγηση είναι ένα κυρίαρχο θέμα στο κουτί εργαλείων ήπιας ισχύος του Κρεμλίνου και χαρακτηρίζεται από έντονα αντι-δυτικά και αντι-αμερικανικά μηνύματα. Το Κρεμλίνο υιοθέτησε τη γραμμή «παρακμιακής Δύσης» περίπου πριν από μια δεκαετία και από τότε η γραμμή διαδόθηκε από πολλαπλά ρωσικά δημόσια πρόσωπα και πηγές, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών πολιτικών, διπλωματικών, ακαδημαϊκών και εκκλησιαστικών ηγετών, και ενισχύθηκε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, φιλικές προς την κυβέρνηση ΜΚΟ και  στα σχολικά εγχειρίδια. Το θέμα είναι ότι  συμπίπτει με την άποψη ενός σημαντικού μέρους της ρωσικής ελίτ που πιστεύει ότι η ρωσική κοινωνία είναι βαθιά ριζωμένη στην χριστιανική ορθόδοξη πίστη και ότι είναι θεμελιωδώς ασυμβίβαστη με το φιλελεύθερο κοινωνικό μοντέλο της Δύσης.

Ο Πούτιν έχει αναλάβει ανοιχτά τον ρόλο του υπερασπιστή των παραδοσιακών χριστιανικών αξιών και της ρωσικής ταυτότητας. Συχνά αναφέρει και παραθέτει τον Ivan Ilyn (1883-1954), έναν φημισμένο ρώσο πολιτικό και θρησκευτικό φιλόσοφο, του οποίου τα οστά ο Πρόεδρος Πούτιν επαναπάτρισε από την Ελβετία τον Οκτώβριο του 2005 στη Μονή Donskoy στη Μόσχα. Ο Ίλιν χρησιμοποίησε τον όρο “mirovaya zakulisa” για να περιγράψει αυτό που ονομάζεται δυτική συνωμοσία κατά της Ρωσίας. “Η Δύση εξήγαγε αυτόν τον αντι-χριστιανικό ιό στη Ρωσία … Έχοντας χάσει τον δεσμό μας με τον Θεό και τη χριστιανική παράδοση, η ανθρωπότητα έχει ηθικά τυφλωθεί, εμπεδωμένη από τον υλισμό, τον ανορθολογισμό και το μηδενισμό …”

Στο δοκίμιο του 1950, “Τι σημαίνει η αποσύνθεση της Ρωσίας για τον κόσμο “, έγραψε αυτό που έχει γίνει η βάση για το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης αντιδυτικής προπαγανδιστικής γραμμής της Μόσχας, υποστηρίζοντας ότι η Ρωσία έχει μια μοναδική πνευματική αποστολή μεταξύ των ευρω-ασιατικών εθνών.

Πράγματι, στην αποκορύφωση της κρίσης στην Ουκρανία, κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, η “Η αποστολή μας” (“Nashi Zadachi”) του Ilin ήταν ένα από τα τρία βιβλία που διανεμήθηκαν από τον πρόεδρο Πούτιν και το συνιστούσε για ανάγνωση σε περιφερειακούς διοικητές της Ρωσικής Ομοσπονδίας και ηγετικά μέλη του κόμματος “Ενωμένη Ρωσία”. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ανταποκρίθηκε στην τιμή με πλήρη υποστήριξη της πολιτικής γραμμής του Κρεμλίνου για την Ουκρανία και την Κριμαία. Φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο έδειχαν ρώσους ιερείς να ευλογούν ανθρωπιστικές συνοδείες και στρατιωτικά οχήματα καθ ‘οδόν προς την ανατολική Ουκρανία.

Το 2015 ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας Alfeyev και ο δεύτερος αξιωματούχος στην ιεραρχία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ταξίδεψαν στη Ρουμανία για να ξεκινήσουν τη ρουμανική έκδοση δύο βιβλίων του Ιλαρίωνα και να δώσουν διάλεξη στο πανεπιστήμιο του Alexandru Ioan Cuza, . Ο Ιλαρίωνας είναι επίσης πρόεδρος εξωτερικών σχέσεων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και είναι επομένως άμεσα υπεύθυνος για την προώθηση της ημερήσιας διάταξης του Κρεμλίνου στο εξωτερικό, χρησιμοποιώντας την Εκκλησία ως όχημα.

Σε αντίθεση με τον Πατριάρχη Κύριλλο, ο οποίος θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως απαράτσικ του Κρεμλίνου, ( ο όρος σημαίνει αυτόν που είναι μέρος μιας εξουσίας ή μιας δομής δύναμης, κυρίως του ΚΚ), ο Ιλαρίωνας είναι μια δύναμη από μόνη της. Μόλις 51 ετών, είναι διακεκριμένος θεολόγος με περισσότερα από 600 δημοσιεύματα στο όνομά του. Έχει πάρει διδακτορικά από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Ορθόδοξο Θεολογικό Ινστιτούτο Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Είναι επίσης ένας σεβαστός συνθέτης. Αυτή η φήμη ενός σύγχρονου «αναγεννησιακού ανθρώπου» αυξάνει τη δημοφιλία του Ιλαρίωνα, καθιστώντας τον έναν ισχυρό, εκλεπτυσμένο υποστηρικτή των ρωσικών συμφερόντων στην παγκόσμια σκηνή. Για παράδειγμα, πριν από ένα χρόνο, βρέθηκε στο Λονδίνο για τα εγκαίνια ενός καθεδρικού ναού μαζί με τον Πατριάρχη Κύριλλο, συναντήθηκε με την βαρόνη Anelay, υπουργό Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, για να συζητήσει, μεταξύ άλλων, για τη Συρία και τη Μέση Ανατολή. Η διεθνής του έκκληση προς τους πνευματικούς και συντηρητικούς κύκλους είναι ένα ισχυρό πλεονέκτημα στις προσπάθειες του Βλαντιμίρ Πούτιν να προωθήσει τη Ρωσία ως φάρο των παραδοσιακών χριστιανικών αξιών, να διαμορφώσει μια σφήνα στην Ευρώπη και τη Δύση, να επεκτείνει την επιρροή του και να αναδιαμορφώσει την αρχιτεκτονική πολιτικής και ασφάλειας στην μετακομμουνιστική Ευρώπη.

Ο αυτοπροσδιορισμένος ρόλος της Ρωσίας ως υπερασπιστή των παραδοσιακών χριστιανικών αξιών είναι η μουσική στα αυτιά ρουμάνων ορθοδόξων ιερέων και μερικών συντηρητικών κύκλων στην Ανατολική Ευρώπη, οι οποίοι ανησυχούν βαθύτατα από την προώθηση στη Δύση αυτού που θεωρούν ότι είναι μια «παρακμιακή» κοινωνική ατζέντα που ανέτρεψε τον ορισμό της παραδοσιακής οικογένειας και των χριστιανικών ηθικών αρχών. Πράγματι, η Ρουμανική Ορθόδοξη Εκκλησία συγκέντρωσε πάνω από 3 εκατομμύρια υπογραφές για να υποστηρίξει ένα δημοψήφισμα που θα ορίζει τον γάμο αποκλειστικά “μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας” στο κρατικό σύνταγμα, μια σαφή ένδειξη ότι οι συντηρητικές κοινωνικές αξίες έχουν ευρεία δημόσια υποστήριξη στην περιοχή.

Η Μόσχα είναι καλά προετοιμασμένη και πρόθυμη να εκμεταλλευτεί αυτό το χάσμα και να επεκτείνει την επιρροή της -όπως και άλλες διαιρέσεις στις φιλελεύθερες-δημοκρατικές κοινωνίες- με το χρίσμα του Κρεμλίνου και της Ορθοδόξου Εκκλησίας ως κοινών υπερασπιστών της χριστιανικής πίστης.

Ο Aleksandr Dugin, ο σημαίνων φιλόσοφος και ιδεολόγος υπέρ του Κρεμλίνου, εκμεταλλεύτηκε επίσης τη γλώσσα και το μήνυμα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά τη διάρκεια μιας σειράς επισκέψεων στα μοναστήρια της Μολδαβίας στην Ανατολική Ρουμανία. Αυτές οι επισκέψεις δεν θα ήταν δυνατές χωρίς τη σιωπηρή έγκριση του Προϊστάμενου της Μητροπολιτικής Εκκλησίας της Μολδαβίας και έτσι μπορεί κανείς να είναι σίγουρος ότι τις απόψεις του Dugin σχετικά με το ρόλο και την αποστολή της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας τις λαμβάνουν ευνοϊκά υπο όψιν οι μοναχοί και ιερείς πολλοί από τους οποίους έχουν σημαντική επιρροή στις αγροτικές περιοχές.

Για παράδειγμα, οι προσπάθειες της Chevron για την εξαγωγή σχιστολιθικού φυσικού αερίου στην ανατολική Ρουμανία δεν καρποφόρησαν λόγω της μαζική τοπικής αντίστασης  την οποία εμπνεύστηκαν και συντόνισαν πολλοί ιερείς. Προφανώς, αυτές οι διαμαρτυρίες καλύφθηκαν ευρέως από το ρωσικό κρατικό δίκτυο RT, το οποίο έδινε ένα μήνυμα που βολικά ανταποκρινόταν στον στρατηγικό στόχο της Μόσχας να αποθαρρύνει τα ενεργειακά έργα που θα μείωναν την ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία.

Κατά την τελευταία δεκαετία, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει γίνει προνομιούχος συνεργάτης του Κρεμλίνου, υποστηρίζοντας την εθνικιστική γραμμή του κ. Πούτιν καθώς και τις παραδοσιακές, συντηρητικές αξίες που προωθεί το Κρεμλίνο στη Ρωσία και στο εξωτερικό.

Τον Απρίλιο του 2015, στην αποκορύφωση της ελληνικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, κατά τη συνάντησή τους στη Μόσχα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Αλέξης Τσίπρας, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, ήθελαν να τονίσουν τους «κοινούς θρησκευτικούς, πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς» των δύο Ορθοδόξων Χριστιανικών εθνών. Αν και αυτές οι παρατηρήσεις μπορεί να προκαλούν έκπληξη σε ό,τι αφορά τον κ.Τσίπρα,  ηγέτη ενός άκρως αριστερού κόμματος που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τους μαοϊκούς και τους θιασώτες του Τσε Γκεβάρα – είναι ρουτίνα για τον κ. Πούτιν, του οποίου οι στενοί δεσμοί με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι καλά εδραιωμένοι.

Για το Κρεμλίνο, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ένα εξαιρετικά πολύτιμο ήπιο εργαλείο που συμπληρώνει άλλα μέσα επιρροής, όπως κρατικά μέσα ενημέρωσης (συμπεριλαμβανομένης της RT και του Sputnik), κυβερνοχώρου και ψηφιακού πολέμου πληροφοριών, επιχειρηματικούς και χρηματοοικονομικούς δεσμούς και συνεργασίες μεταξύ των ελίτ. Η προώθηση μιας προοδευτικής κοινωνικής ατζέντας από τις Βρυξέλλες, η οποία θεωρείται ενοχλητική για πολλούς στην Ανατολική Ευρώπη, έχει κάνει τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, σε συνεννόηση με το Κρεμλίνο, ένα χρήσιμο όχημα για την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ της Μόσχας και αυτών των χωρών, ιδιαίτερα εκείνων που αγκαλιάζουν την ίδια Χριστιανική Ορθόδοξη πίστη με την εκμετάλλευση κοινωνικών, πολιτιστικών και θρησκευτικών διαιρέσεων. Πράγματι, καθώς οι εντάσεις αναπτύσσονται εντός της ΕΕ, ο κ. Πούτιν θα έχει πολλές ευκαιρίες να τις ενισχύσει και σύμφωνα με τον στόχο του να διαλύσει τους ευρωπαϊκούς και διατλαντικούς δεσμούς.