Νίκος Χ. Βαρσακέλης Αναπληρωτής Καθηγητής , Τμήμα Οικονομικών Επιστημών
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Email: [email protected]
Τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση αναφέρονται, τον τελευταίο καιρό, στις επενδύσεις διατυπώνοντας, η κάθε μια από τη μεριά της, ότι η πολιτική της θα φέρει την πολυπόθητη “αναπτυξιακή έκρηξη”. Είναι όμως έτσι; Σε μια πρόσφατη συζήτηση του Richard Thaler (φετινό βραβείο Νόμπελ οικονομίας) ρωτήθηκε από δημοσιογράφο του BBC για την άποψη οικονομικής πολιτικής που εξέφρασε ένας πολιτικός στην Μεγάλη Βρετανία. Ο Thaler απάντησε ρωτώντας εάν ο πολιτικός έχει δεδομένα να υποστηρίξει αυτή την άποψη. Τα δεδομένα είναι ο μοναδικός τρόπος να αξιολογούνται οι οικονομικές απόψεις και θέσεις. Ας δούμε λοιπόν τα δεδομένα.
Οι επενδύσεις χρηματοδοτούνται αποκλειστικά και μόνο από τις αποταμιεύσεις. Είναι νόμος. Είτε στην 
Κίνα, είτε στην ΕΕΣΔ, είτε στις ΗΠΑ, είτε στην Ελλάδα. Οι επενδύσεις σε μια χώρα χρηματοδοτούνται από την εθνική και την διεθνή αποταμίευση (διεθνείς επενδύσεις). Η εθνική αποταμίευση ορίζεται ως το άθροισμα της ιδιωτικής και δημόσιας. Να σημειώσουμε ότι σε καμία χώρα του αναπτυγμένου κόσμου η διεθνής αποταμίευση δεν μπορεί να καλύψει πλήρως ή ακόμη και σε μεγάλο βαθμό το κενό της εθνικής αποταμίευσης.
Η ιδιωτική αποταμίευση στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι ανέρχεται στο πολύ χαμηλό ποσοστό 4% του ακαθαρίστου εθνικού εισοδήματος ή εκφρασμένη σε ευρώ περίπου στα 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2018. Ως δημόσια αποταμίευση ορίζεται το σύνολο των φόρων που συλλέγει το κράτος. Σύμφωνα με τον κατατεθέντα προϋπολογισμό, οι φόροι θα ανέλθουν περίπου στα 50 δισεκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή το 88% περίπου της εθνικής αποταμίευσης είναι δημόσια και μόλις 12% είναι ιδιωτική! Από τα 50 δισεκατομμύρια που εισπράττει το κράτος από φόρους μόλις τα 3 δισεκατομμύρια χρηματοδοτούν το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Το υπόλοιπο καλύπτει τις λειτουργικές δαπάνες του κράτους, δηλαδή η εθνική αποταμίευση χρησιμοποιείται για λειτουργικούς σκοπούς και όχι για επένδυση που εξασφαλίζει το μέλλον. Επιπλέον, ένα ποσό κοντά στα 5,7 δισεκατομμύρια δαπανάται για την πληρωμή των τόκων του δημοσίου χρέους, δηλαδή ένα μέρος της εθνικής αποταμίευσης εκρέει από την χώρα. Τέλος, είναι ενδιαφέρον ότι από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων καλύπτονται, σε μερικές περιπτώσεις, ακόμη και λειτουργικές δαπάνες.
Για να καταλάβουμε την απόκλιση: Το 2007 οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ανήλθαν στο 26% του ΑΕΠ της χώρας ή σε απόλυτα μεγέθη στα 60,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Το 2016 οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ανήλθαν στο 11,4% του ΑΕΠ ή σε απόλυτα μεγέθη περίπου στα 20,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή, σε ετήσια βάση οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου είναι λιγότερες κατά περίπου 40 δισεκατομμύρια σε σχέση με το 2007! Όπως είδαμε η εθνική αποταμίευση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επενδύσεις ανέρχεται σε 14 δισεκατομμύρια περίπου ευρώ. Εάν δε λάβουμε υπόψη και τις εισροές από την ΕΕ μέσω ΕΣΠΑ κλπ, που ανέρχονται στα 4 περίπου δισεκατομμύρια, και τα υπόλοιπα 2 δισεκατομμύρια αφορούν τις ξένες επενδύσεις στην χώρα. Αυτές αφορούν τις 2 -3 αποκρατικοποιήσεις όπως τα αεροδρόμια. Τέλος να σημειώσουμε ότι ένα μέρος των 20,4 δισεκατομμυρίων ακαθάριστων επενδύσεων παγίου κεφαλαίου αφορά τις αποσβέσεις και δεν αποτελεί νέα προσθήκη κεφαλαίου.
Με βάση τα προαναφερθέντα δεδομένα το έλλειμμα της αποταμίευσης είναι συντριπτικό. Οι εθνική 
αποταμίευση και ειδικά η ιδιωτική σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να στηρίξουν την το επενδυτικό κενό της χώρας.
Συμπερασματικά: α) Το επενδυτικό κενό είναι τεράστιο και η εθνική αποταμίευση και ειδικά η ιδιωτική δεν δύναται να το καλύψει με τα σημερινά δεδομένα. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαία η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων για να καλυφθεί εν μέρει αυτό το κενό, β) η προσέλκυση ελληνικών αποταμιεύσεων από το εξωτερικό θα βοηθήσει στην προσπάθεια και γ) το μίγμα «ιδιωτική προς δημόσια αποταμίευση» πρέπει να αντιστραφεί. Με την σημερινή δομή είναι σχεδόν αδύνατο να χρηματοδοτηθούν οι εθνικές επενδύσεις.
Ο Νίκος Βαρσακέλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του ΑΠΘ και Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου.
