Ψυχροπολεμικά τείχη υψώνονται στο κέντρο της Ευρώπης και σχέδια ξαναβγαίνουν μέσα από τα αραχνιασμένα συρτάρια του Μεσοπολέμου, ο οποίος οδήγησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενα από αυτά είναι η ονομαζόμενη «Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών» (Βαλτική, Αδριατική, Μαύρη Θάλασσα).
Τυπικώς, η Πρωτοβουλία ξεκίνησε πριν από την τελευταία έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022. Ουσιαστικά, κινητήριοι μοχλοί, το 2015, ήταν οι τότε πρόεδροι της Πολωνίας και της Κροατίας.
Ομως, με την ανοικτή σύγκρουση Δύσης – Ρωσίας, εξαιτίας του Ουκρανικού, το σχήμα διευρύνθηκε και απέκτησε νέους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς. Γι’ αυτό, εξάλλου, τον Απρίλιο του 2024, ο εκ των «πρωταγωνιστών» της Πρωτοβουλίας, υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για θέματα ενέργειας, και πρώην πρέσβης στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, μιλώντας στη Σύνοδο Κορυφής της, στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους, ανέφερε πως η Πρωτοβουλία είναι κρίσιμης σημασίας για να βοηθήσει την Ουκρανία να πετύχει νίκη και να προετοιμαστεί για την αποκατάστασή της μετά το τέλος του πολέμου.
Βγαλμένη από τον Μεσοπόλεμο
Σύμφωνα με την Deutsche Welle, η πρώτη απόπειρα για μία αντίστοιχη πρωτοβουλία σαν αυτή των «Τριών Θαλασσών», είχε γίνει ήδη το 1930. Επρόκειτο για το «Intermarium». Μια ένωση χωρών που γεωγραφικά βρίσκονταν μεταξύ Βαλτικής, Αδριατικής και Μαύρης Θάλασσας. Ηταν ένα γεωστρατηγικό σχέδιο, με πρωτοβουλία της Πολωνίας, απέναντι στη Σοβιετική Ένωση και τη Γερμανία, το οποίο, όμως, δεν καρποφόρησε.
Τώρα, σχεδόν έναν αιώνα μετά, επανέρχεται. Αυτή τη φορά απέναντι στη Ρωσία (με την Γερμανία επίσης δεν τα πάει καθόλου καλά η Πολωνία), καθώς και σε βάρος της Κίνας, όπως συχνά αναφέρουν εγκέφαλοι του σχεδίου. Η Πρωτοβουλία έχει την αμέριστη υποστήριξη των ΗΠΑ, οι οποίες έχουν στενότατες σχέσεις με την Πολωνία.
Οι κάθετες διαχωριστικές εκτοπίζουν τις οριζόντιες
Πρόκειται για ένα μεγάλο και πολυδάπανο σχέδιο, εμπορικών δρόμων, οδικών κόμβων, ενεργειακών οδών, ηλεκτρονικής διασυνδεσιμότητας, μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, σιδηροδρόμων, κ.ο.κ., από και προς τον Βορρά (Βαλτική) στον Νότο (Αιγαίο, Μεσόγειος, Ιόνιο, Αδριατική) και Νοτιοανατολικά (Μαύρη Θάλασσα), με τις όποιες επιπλέον γεωπολιτικές και οικονομικές προοπτικές θα προστεθούν.
Κοιτώντας τον χάρτη μοιάζει με ένα κάθετο τείχος ανάμεσα στην ΕΕ και τη Ρωσία. Ανάλογα με τις εξελίξεις, πιθανώς θα περιλάβει και την Ουκρανία.
Ενώ, δηλαδή εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, οι γραμμές διασυνδεσιμότητας (εμπορικής, ενεργειακής, κ.λ.π.) ήταν οριζόντιες και χαράσσονταν στις κατευθύνσεις Ανατολή – Δύση, τώρα διαγράφονται κάθετα (!).
Αυτά τα γεωγραφικά – εμπορικά σχέδια συνοδεύονται από «ιδεολογικές γραμμές», σύμφωνα με τις οποίες επιβάλλεται να υψωθούν τείχη, αντίστοιχα αυτών του Ψυχρού Πολέμου, ανάμεσα στην ΕΕ και τη Ρωσία, και βέβαια από τους στόχους για διάλυση και κατακερματισμό της Ρωσίας. Απόψεις που ευδοκιμούν κυρίως στις Βαλτικές χώρες και την Πολωνία.
Αμερικανική επιμονή
Στην «Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών» συμμετέχουν 12 κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, μέλη της ΕΕ: Βουλγαρία, Εσθονία, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Αυστρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία, Ουγγαρία.
Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε καθήκοντα πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα, το 2016, ο Τ. Πάιατ φέρεται να πίεζε αφόρητα τη χώρα μας να γίνει μέλος της Πρωτοβουλίας. Τελικά, αυτό αποφάσισε να πράξει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η Ελλάδα έγινε μέλος τον Σεπτέμβριο του 2023, σε Σύνοδο στο Βουκουρέστι, παρούσης της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου.
Ετσι, πλέον, στο σχήμα εντάσσεται το Αιγαίο και η Α. Μεσόγειος. Χαρακτηριστικά, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στη Σύνοδο Κορυφής της Πρωτοβουλίας, Βίλνιους, τον Απρίλιο του 2024, είχε πει ότι το σχήμα πλέον μπορεί να μετονομαστεί σε «Πρωτοβουλία Τεσσάρων Θαλασσών».
Στρατηγικοί εταίροι της Πρωτοβουλίας είναι οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η Γερμανία. Η Ουάσιγκτον στηρίζει αναφανδόν το σχέδιο, ενώ ΗΠΑ και Βρυξέλλες έχουν ήδη δεσμευθεί για τη χρηματοδότησή του, που θα είναι τεράστια.
«Στρατηγέ» μου, ιδού η … ΔΕΗ σας!
Να σημειωθεί πως ο Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος ακόμα και τώρα έρχεται συχνά στην Ελλάδα, έχει διαμορφώσει τέτοιες σχέσεις «Υπάτου» με την κυβέρνηση, που συμφεριφέρεται λες και του ανήκει το «οικόπεδο η Ελλάς».
Από την άλλη, η κυβέρνηση ευχαρίστως του παρέχει ό,τι ζητήσει. Μέχρι και «ραπόρτο» για τα σχέδια των ελληνικών ΔΕΚΟ στα Βαλκάνια και αλλού, ζητάει και παίρνει ο Αμερικανός υφυπουργός. Ενδεικτικά, αυτό έκανε τον Φεβρουάριο του 2024 ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ, Γιώργος Στάσσης, ο οποίος, ως γνωστόν, είναι επιλογή του μεγάρου Μαξίμου.
Οταν συναντήθηκε με τον Τ. Πάιατ στην Ουάσιγκτον, ο Γ. Στάσσης, όπως ο ίδιος δήλωσε, «ενημέρωσε» (!) τον Αμερικανό υφυπουργό «για τις νέες επενδύσεις καθαρής και ευέλικτης παραγωγής στην Ελλάδα, Ρουμανία, Βουλγαρία και την υπόλοιπη περιφέρεια, καθώς και για τον σημαντικό ρόλο της ΔΕΗ στην επέκταση των ενεργειακών διαδρόμων των περιοχών και την Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών».
Απορίας άξιον: Από που κι’ ως που ένας διευθύνων σύμβουλος ασκεί χρέη υπουργού – διπλωμάτη; Ποιος του έχει δώσει το «πράσινο φως» να «ενημερώνει» έναν πρώην πρέσβη και νυν υφυπουργό ξένης δύναμης για τα σχέδια της χώρας;
«Κάθετος Διάδρομος»
Κατά τη συνάντηση Πάιατ – Στάσση, ο Αμερικανός υφυπουργός, αναφερόμενος στην επίσημη ένταξη της Ελλάδας στην Πρωτοβουλία και στη δυναμική του σχεδίου για τον λεγόμενο «Κάθετο Διάδρομο» φυσικού αερίου, επισήμανε πως το σχέδιο αυτό θα συνδέσει την Ελλάδα, και τις πύλες εισόδου LNG στη Ρεβυθούσα και την Αλεξανδρούπολη, με χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Μολδαβία και η Ουκρανία.
Σχέδια που ήδη «τρέχουν» στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, και με ακόμα μεγαλύτερη ένταση υλοποιούνται μετά την έκρηξη του πολέμου στην Ουκρανία. Εκτός των άλλων, ορισμένοι από τους κερδισμένους θα είναι οι Ελληνες εφοπλιστές και βέβαια το -ακριβό- αμερικανικό υγροποιημένο αέριο (LNG). Εξάλλου, γι’ αυτό, μεταξύ άλλων, ο Τ. Πάιατ «έθαψε» το σχέδιο αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ελλάδα και την ΕΕ (EastMed).
Οι σχεδιασμοί και η θέση της Ελλάδας μέσα σε αυτούς έχουν περιγραφεί κατά καιρούς από κυβερνητικούς παράγοντες. Αναλυτικότερα, ο υφυπουργός Εξωτερικών για την Οικονομική Διπλωματία, Κώστας Φραγκογιάννης, έγραφε σε άρθρο του πως «η είσοδος της Ελλάδας δίνει νέα ώθηση στην Πρωτοβουλία, προσθέτοντας μία τέταρτη θάλασσα, τη Μεσόγειο, καθώς το Αιγαίο Πέλαγος συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με την Ανατολική Μεσόγειο, η Διώρυγα του Σουέζ βρίσκεται νότια της Κρήτης και το Ιόνιο Πέλαγος είναι η νότια συνέχεια της Αδριατικής θάλασσας».
Και πρόσθετε: «Με τη συμμετοχή της Ελλάδας, αυξάνονται οι δυνατότητες διασυνδέσεων, θαλάσσιων και χερσαίων, με τις προοπτικές ανάπτυξης που προσφέρουν οι λιμένες και οι τερματικοί σταθμοί LNG της χώρας, ιδίως αυτοί της βορείου Ελλάδος. Ο FSRU Αλεξανδρούπολης, από κοινού με τον SRU Ρεβυθούσας και τους διασυνδετήριους αγωγούς (Trans Adriatic Pipeline – TAP και Interconnector Greece Bulgaria – IGB) αποτελούν υποδομές ζωτικής σημασίας για την προώθηση της ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθώς και στη σταδιακή μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας με χαμηλότερο αποτύπωμα άνθρακα».
Από τη μεριά του, ο Κ. Μητσοτάκης είχε πει: «Η Ελλάδα μπορεί να συνεισφέρει σε σημαντικό βαθμό στην Πρωτοβουλία, ανοίγοντας τη νότια οδό συνδεσιμότητας, είτε αυτό αφορά στη σιδηροδρομική και οδική συνδεσιμότητα είτε στην ενέργεια, καθώς μπορούμε να γίνουμε το φυσικό σημείο εισόδου για την ενέργεια -είτε πρόκειται για φυσικό αέριο είτε για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές- από το νότο στον βορρά».
Τουρκική «σφήνα»
Προ μηνός, ο υπουργός Μεταφορών και Υποδομών της Τουρκίας, Abdulkadir Uraloğlu, είπε ότι η Αγκυρα είναι «έτοιμη για κάθε είδους συνεργασία προκειμένου να αποτελέσει μέρος αυτού του έργου» της Οδού «Via Carpathia», η οποία αποτελεί μέρος της Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών.
Οι δηλώσεις του Τούρκου υπουργού δείχνουν το θερμό ενδιαφέρον της Τουρκίας για το έργο, σχολιάζουν τουρκικά Μέσα Ενημέρωσης. Ως γνωστόν, η Αγκυρα διαθέτει στενές σχέσεις με τη Βαρσοβία. Επιπλέον, αποσκοπούν στο να υπογραμμίσουν τον ρόλο που θέλει να παίξει η Τουρκία «στρατηγικής σημασίας περιφερειακού παράγοντα μεταξύ Δύσης και Ανατολής».
Προοπτικά, είπε ο ίδιος, εν δυνάμει μπορεί να γίνει διασύνδεση με την «Μεσαία Οδό» (Κίνα – Ευρώπη μέσω Τουρκίας). Μια τουρκική διευκόλυνση προς την Κίνα, την οποία είναι αδιευκρίνιστο εάν θα δεχτούν οι Δυτικοί. Η Άγκυρα, επίσης, φιλοδοξεί να διασυνδεθεί και με την -υπό σχεδιασμό- «Αναπτυξιακή Οδό» που θα συνδέσει τον Περσικό Κόλπο (μέσω Ιράκ – Τουρκίας) με την Ευρώπη, παρακάμπτοντας το Σουέζ.
Οι πόλεμοι στην Αρμενία
Μέσα σε αυτό το σκηνικό δεν ήταν τυχαία η δήλωση του Τούρκου υπουργού Μεταφορών ότι ξαναλειτουργεί η σιδηροδρομική γραμμή Μπακού (Αζερμπαϊτζάν) – Τιφλίδα (Γεωργία) – Καρς (Τουρκία), θεωρώντας την ως εξέλιξη ιδιαίτερης σημασίας για την προοπτική του τοπικού «Διαδρόμου Zangezur».
Ο Διάδρομος σχετίζεται άμεσα με τις εξελίξεις (και τις πολεμικές) των σχέσεων Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας, ενώ αποτελεί έναν εν δυνάμει σημαντικό τοπικό μεταφορικό δρόμο. Εκτιμάται ότι ο «Διάδρομος Zangezur», εκτός των άλλων (Ρωσίας, Γεωργίας) έχει ως στόχο να διασυνδέσει τις τουρκογενείς, όπως τις θεωρεί η Αγκυρα, περιοχές της Κεντρικής Ασίας με την Τουρκία μέσω του Αζερμπαϊτζάν.
Πηγή: Anadolu
Μετά τους δύο πολέμους, όπου ηττήθηκε η Αρμενία από το Αζερμπαϊτζάν, ο Τούρκος υπουργός Μεταφορών είχε πει πως εκτιμά ότι ο Διάδρομος θα επανειλητουργήσει το 2028. Στις τελευταίες δηλώσεις του, σημείωσε ότι «ο Διάδρομος θα συνδέει τα δυτικά τμήματα του Αζερμπαϊτζάν και του Ναχιτσεβάν με τις οδικές και σιδηροδρομικές γραμμές που θα διέρχονται από το Zangezur της Αρμενίας.
»Με την έναρξη λειτουργίας του, θα αυξηθεί η δυνατότητα σιδηροδρομικών και οδικών μεταφορών εμπορευμάτων μέσω της Μεσαίας Οδού. Κάτι που θα συμβάλει θετικά στην αύξηση του εμπορίου Ανατολής – Δύσης από το Πεκίνο στο Λονδίνο. Με τη Μεσαία Οδό και με έργα που μπορούν να αναπτυχθούν από κοινού με το Αζερμπαϊτζάν στην Κασπία Θάλασσα, καθώς και με τη συνεργασία που μπορεί να υπάρξει στον τομέα των μεταφορών και της ενέργειας με το Ναχιτσεβάν και τη Ρωσία, θα αυξηθεί περαιτέρω η στρατηγική θέση της χώρας μας στην περιοχή».
