Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Στις 11-1-2018 είχα δημοσιεύσει ένα άρθρο στις Ανιχνεύσεις για την ανθούσα συνωμοσιολογία στη Γαλλία, όπως και αλλού όπου υπάρχουν «ψεκασμένοι», βασισμένο στα ευρήματα του Ifop 
(Institut français d’opinion publique). :https://www.anixneuseis.gr/?p=182531. Ο ίδιος 
φορέας δημοσκοπήσεων ξανα-ερεύνησε το ίδιο φαινόμενο από τις 24 έως 26 Μαρτίου 2020 επί 1.008 αντιπροσωπευτικών Γάλλων από 18 ετών και άνω, για λογαριασμό του Ιδρύματος Jean-Jaurès και του Παρατηρητηρίου Conspiracy Watch.
Στα νέα ευρήματα θα αναφερθώ κυρίως παρακάτω τα οποία συνοψίζονται στο δημοσίευμα του ηλεκτρονικού Le Monde στις 28-3-2020 της Lucie Soullier, με τίτλο : «Πώς ο κορωναϊός έγινε το γόνιμο έδαφος για τις θεωρίες συνωμοσίας» (Comment le coronavirus est devenu un terrain fertile pour les théories du complot). Και δευτερευόντως σε μια συνέντευξη των ίδιων των δημοσκόπων Jérôme Fourquet και Rudy Reichstadt που παραχώρησαν στις 30-3-2020 στον Tristan Berteloot στην ηλεκτρονική Libération, με τίτλο : «Γιατί οι εκλογείς του Εθνικού Συναγερμού πιστεύουν ότι ο κορωναϊός επινοήθηκε σε εργαστήριο» (Pourquoi les électeurs du RN croient que le coronavirus a été inventé en laboratoire).
Ποιο είναι το κύριο συμπέρασμα της διενεργηθείσας νέας δημοσκόπησης ; «Ψεύτικες ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας με ενίοτε αντισημιτικές παραμορφώσεις που κυκλοφορούν, κυρίως 
μεταξύ των νεότερων και των ψηφοφόρων του Εθνικού Συναγερμού (RN)», του ακροδεξιού κόμματος δηλαδή της Marine Le Pen. Ένας χάρτης που αναφέρεται σε μια Ιουδαίο-Τεκτονική συνωμοσία με εβραϊκά αστέρια που συνδέονται με τους υπεύθυνους αξιωματούχους της πανδημίας. Διάφορα βίντεο που κατηγορούν την οικογένεια των Rothschilds ότι επωφελείται από την επιδημία. 
Άλλοι εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι ο ιός δεν θα υπήρχε, αν δεν προοριζόταν για «μια παγκόσμια εκστρατεία εμβολιασμού, συνοδευόμενη από ένα ηλεκτρονικό τσιπ» … Όπως γράφει και η Libération, η Λεπέν «αντιτάχθηκε στα 11 υποχρεωτικά εμβόλια». Έτσι, οι θεωρίες συνωμοσίας πολλαπλασιάζονται στα κοινωνικά δίκτυα, εδώ και εβδομάδες, γύρω από την πανδημία που προκάλεσε ο Covid-19. Και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που 
ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτήρισε σαρκαστικά αυτό το φαινόμενο μια «ειδησεο-δημία» (infodémie).
Σε αυτήν λοιπόν την ετήσια έρευνα η πλειονότητα των Γάλλων ερωτηθέντων (δηλαδή το 57%) πιστεύουν ότι ο κορωναϊός εμφανίστηκε με φυσιολογικό τρόπο, αλλά πάνω από τον 1 ερωτηθέντα στους 4 (δηλαδή το 26%) πιστεύει ότι κατασκευάστηκε σκόπιμα (το 17%) ή κατά λάθος (το 9%) στο εργαστήριο σκοτεινών δυνάμεων. Ο ευρωβουλευτής του Εθνικού Συναγερμού 
Gilbert Collard, όπως γράφει η Libération, δήλωσε σε βίντεο ότι ο σύζυγος της πρώην υπουργού Υγείας «είχε συμμετάσχει στη δημιουργία ενός εργαστηρίου τύπου P4 στο Wuhan», πόλη της Κίνας όπου ο Covid-19 ξαφνικά προέκυψε … υπονοώντας ότι ο ιός είχε δραπετεύσει από εκεί.
Για τον Rudy Reichstadt, ιδρυτή του Παρατηρητηρίου Conspiracy Watch, «πάλι το ίδιο πράγμα κάθε φορά … Όπως και μετά την 7η Ιανουαρίου 2015 [ημέρα της επίθεσης στη σατυρική εφημερίδα Charlie Hebdo] ή μετά την πυρκαγιά της Notre-Dame de Paris, ξαφνικά, συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν θεωρίες συνωμοσίας και στις οποίες κάποιοι προσχωρούν. Αλλά εμείς είχαμε τόσο εφησυχάσει επί χρόνια!»
Νέοι και φτωχότερες κοινωνικές τάξεις
Το μέσο πορτρέτο των Γάλλων, που είναι οι πιο ευεπίφοροι σε θεωρίες συνωμοσίας για την πανδημία, επιβεβαιώνει αυτό που οι προηγούμενες δημοσκοπήσεις αυτής της ίδιας έρευνας είχαν ήδη αποδείξει : δηλαδή οι νεώτεροι σε ηλικία και οι φτωχότερες κοινωνικές τάξεις είναι οι περισσότερο επιρρεπείς στην συνωμοσιολογία.
Το 28% των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών πιστεύει έτσι στην ιδέα ενός ιού που αναπτύχθηκε σκόπιμα σε ένα εργαστήριο. Δηλαδή 11 μονάδες περισσότερο από τον μέσο όρο των ερωτηθέντων, έναντι 6% των ατόμων 65 ετών και άνω. Το βιοτικό επίπεδο και το κοινωνικο-πολιτισμικό υπόβαθρο των ερωτηθέντων παρουσιάζει αξιοσημείωτες μεταβλητές : μεταξύ των πλουσίων κατηγοριών, μόνο το 10% των ερωτηθέντων (16 μονάδες κάτω από τον μέσο όρο) θεωρούν ότι ο κορωναϊός παράχθηκε σκόπιμα (4%) ή τυχαία (6%) σε ένα εργαστήριο, έναντι 30% μεταξύ των φτωχότερων κατηγοριών του πληθυσμού (22% σκόπιμα, 8% κατά λάθος).
«Τα πάντα συμβαίνουν ωσάν ένα κοινό με καλά γενεαλογικά, κοινωνικο-πολιτιστικά και πολιτικά χαρακτηριστικά να ήταν δομικά δεκτικό σε αυτές τις θέσεις ή τα επιχειρήματα και ανεξάρτητα από τη φύση της κρίσης. Η περίπτωση της επιδημίας Covid-19 έρχεται να το αποδείξει για άλλη μια φορά», συνοψίζουν ο Rudy Reichstadt και ο Jérôme Fourquet, διευθυντής του τμήματος Opinion του IFOP, σε ένα σημείωμα που συνοδεύει τη δημοσκόπηση. Ακόμη περισσότερο σε ένα πλαίσιο αναγκαστικού εγκλεισμού στο σπίτι, όπου τα «κοινωνικά δίκτυα, δηλαδή τα κύρια εργαλεία για τη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων, που διαβάζονται ευρέως, ιδίως από τους νέους».
«Η ακροδεξιά κολακεύει τα αντανακλαστικά της συνωμοσίας των υποστηρικτών της. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε το Σάββατο, σχεδόν ένας στους τέσσερις Γάλλους πιστεύει ότι ο ιός Covid-19 δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο. Αν κοιτάξετε πιο προσεκτικά, το 40% είναι οι ψηφοφόροι της Marine Le Pen», γράφει στην Libération ο Tristan Berteloot. Πράγματι, μόνο το 32% των ψηφοφόρων που ψήφισαν την Marine Le Pen στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2017 πιστεύουν ότι ο κορωναϊός εμφανίστηκε με φυσιολογικό τρόπο, δηλαδή 25 μονάδες λιγότερο από το μέσο όρο των Γάλλων ερωτηθέντων (57%), 30 μονάδες κάτω από τους ψηφοφόρους του Jean-Luc Mélenchon (62%) και 43 μονάδες λιγότερο από τους ψηφοφόρους του Μακρόν (75%). Αντίθετα, οι εκλογείς της Λεπέν κατά 38% πιστεύουν ότι ο κορωναϊός παρασκευάστηκε σκόπιμα σε ένα εργαστήριο, δηλαδή περισσότερο από το διπλάσιο του μέσου όρου των Γάλλων (17%), έναντι μόλις 6% μεταξύ των μακρονιστών ψηφοφόρων.
«Οι ψηφοφόροι της Λεπέν είναι οι πιο δεκτικοί στις θεωρίες συνωμοσίας γενικά. Αυτό είχε 
αποδειχθεί ήδη από το περασμένο έτος και εξακολουθεί να ισχύει», αναλύει η ιστορικός, ειδική για την άκρα δεξιά, Valérie Igounet, προσθέτοντας ότι από την αρχή της κρίσης της υγείας «οι ηγέτες του Εθνικού Συναγερμού (RN) σερφάρουν αδιαλείπτως με θέμα το Κρατικό Ψέμα».
Ο Jérôme Fourquet και ο Rudy Reichstadt προσθέτουν μια εξήγηση στο σημείωμά τους : το ιδεολογικό και πολιτιστικό πεδίο αναπαραγωγής μιας ακροδεξιάς που ιστορικά παίζει για 
μεγάλο χρονικό διάστημα πάνω στα «σημασιολογικά μητρώα της επιδημίας, της
διάδοσης και της αναπαραγωγής (των «αντεθνικών», των «μεταναστευτικών», των «ισλαμιστικών» ιδεών, κλπ ). Η προσφυγή σε ιατρικές ή βιολογούσες μεταφορές είναι επομένως μέρος του παραδοσιακού ρεπερτορίου της εθνικιστικής δεξιάς από την εποχή του Drumont και του Maurras (δεξιά Φώτο) περνώντας από το Vichy». Η προσκόλληση του ακροδεξιού εκλογικού σώματος στις θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με το Covid-19 θα ενισχυθεί συνεπώς από μια «αυξημένη ευαισθησία», αναφορικά με τους κινδύνους και τα υγειονομικά σκάνδαλα.
Μη συσχετισμένη ανησυχία και συνωμοσία
Οι δημοσκόποι επεδίωξαν επίσης να μάθουν «εάν ο φόβος του ιού ήταν πιθανό να διεγείρει μια υψηλότερη πεποίθηση συνωμοσίας ή αντίστροφα», αλλά δεν βρήκαν συσχέτιση μεταξύ των συνωμοτικών τάσεων και του άγχους που συνδέεται με την επιδημία.
Οι «ανησυχούντες» (17%) και οι «μη ανησυχούντες» (18%) είναι περίπου ίσοι με το μέσο όρο των Γάλλων (17%) που πιστεύουν ότι ο ιός παράχθηκε σκόπιμα στο εργαστήριο.
Για τον Rudy Reichstadt, «οι άνθρωποι είναι ως επί το πλείστον ορθολογιστές» απέναντι στις θεωρίες συνωμοσίας, αλλά η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία αποκαλύπτει, όπως και σε άλλες κρίσεις, μια τάση να μην υποτιμάται η συνωμοσιολογία στη γαλλική κοινωνία : «πάντα υπάρχει μια μη αναστρέψιμη μειοψηφία συνωμοσίας. Το σημαντικό είναι αυτή να μην αποκτήσει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, για να είναι αντιμετωπίσιμη. Εδώ, ο φόβος είναι ότι οι θεωρίες αυτές ξεχειλίζουν».
