«Ο μύθος και ο μεγαλισμός του Ερντογάν με την συγχορδία του Πούτιν»

Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου [email protected]  www.kalkis.eu

Άγκυρα και Μόσχα έχουν τον ίδιο ορίζοντα, καλώντας  σε αγώνα ενάντια στην «ηγεμονία του δολαρίου»

Αυτά τουλάχιστον, και αρκετά άλλα, αναφέρει, εμμέσως πλην σαφώς, η έγκυρη ανταποκρίτρια στην Κωνσταντινούπολη Marie Jégo του ηλεκτρονικού Le Monde στις 13-7-2019 στο άρθρο της με τίτλο : «Το στρατηγικό σημείο καμπής της Τουρκίας του Ερντογάν» (Le tournant stratégique de la Turquie d’Erdogan). Στο εν λόγω ρεπορτάζ, το οποίο συνοδεύεται και από την παραπάνω χαρακτηριστική φωτογραφία της 12ης Ιουλίου 2019 (την δημοσίευσαν το TURKISH DEFENCE MINISTERY PRESS  και το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων-AFP) που δείχνει την παράδοση των  S-400 , αναφέρει επί λέξει :  «Η δυσαρέσκεια προς τη Δύση είναι το κύριο τσιμεντάρισμα  του νέου Ρωσο-τουρκικού ειδυλλίου. Αρκεί να εξηγήσουμε την αλλαγή κατεύθυνσης που επιθυμεί ο Ερντογάν. Η Άγκυρα και η Μόσχα έχουν τον ίδιο ορίζοντα . Επικροτούν την «πολυμέρεια», καλώντας  στον αγώνα ενάντια στην «ηγεμονία του δολαρίου». Αντιτίθενται στις πνευματικές αναβιώσεις των αντίστοιχων λαών τους σε αυτό που αποκαλούν ως παρακμή του δυτικού πολιτισμού». «Η παράδοση των ρωσικών πυραύλων, ενάντια στις προειδοποιήσεις του ΝΑΤΟ, αποτελεί την κορύφωση μιας αλλαγής κατεύθυνσης που έγινε μετά την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 στην Τουρκία», που σήμερα εορτάζεται στη γειτονική χώρα.

Η πρώτη αποστολή των ρωσικών αντιαεροπορικών  πυραύλων S-400 αποτελεί αντικείμενο υπερηφάνειας για το τουρκικό υπουργείο Άμυνας που έδειξε τις σχετικές εικόνες, δίνοντάς της μεγάλη δημοσιότητα. Οι παραδόσεις μόλις ξεκίνησαν. Οι άλλοι πύραυλοι θα φτάσουν με πλοία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, σύμφωνα με το πρακτορείο TASS.

Με την απόκτηση αυτών των πυραύλων, που είναι ασύμβατοι με το αμυντικό σύστημα του ΝΑΤΟ, η Άγκυρα απειλεί τη συνοχή της Συμμαχίας και εκτίθεται στις κυρώσεις του Κογκρέσου των ΗΠΑ. «Είχαμε δώσει στον Ερντογάν την διέξοδο, έκανε όμως σαφώς το λάθος», ανέφεραν σε κοινή δήλωσή τους οι αμερικάνοι γερουσιαστές Eliot Engel και Michael McFaul, Δημοκρατικός και Ρεπουμπλικάνος αντίστοιχα, στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων. «Όταν ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ επιλέγει να συμμαχήσει με τη Ρωσία και τον Πούτιν, σε βάρος της Ατλαντικής Συμμαχίας και μιας στενότερης συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό», κατέληξαν οι γερουσιαστές.

Ανατολικός πυλώνας του ΝΑΤΟ από το 1952, η Τουρκία έσπειρε τη δυσφορία μεταξύ των συμμάχων της υπογράφοντας το 2017 σύμβαση ύψους 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων (2,2 δισεκατομμύρια ευρώ) με τη Ρωσία για την προμήθεια των εν λόγω αντιαεροπορικών πυραύλων που είναι ασύμβατοι  με τα συστήματα αεράμυνας της Συμμαχίας.

Δήλωση ανεξαρτησίας

Από την τουρκική πλευρά, η αγορά των  ρωσικών πυραύλων παρουσιάζεται ως δήλωση ανεξαρτησίας. «Μπορεί αυτή η προμήθεια να είναι ωφέλιμη για τη χώρα μας, την περιοχή μας και τον κόσμο», δήλωσε ο Ερντογάν στις 8 Ιουλίου, εμφανιζόμενος  ως παγκόσμιος ηγέτης, ικανός να αντέξει μεταξύ των ισχυρών. «Ο κόσμος είναι ευρύτερος από τα πέντε κράτη» (μεγαλισμός), συνηθίζει να λέει, παραπέμποντας στα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Θέλοντας  να βάλει τη σφραγίδα του στην ιστορία, επέλεξε να αλλάξει τον άξονα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, πιστεύοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν πλέον ο απαραίτητος εταίρος. Οδηγώντας τη χώρα του περισσότερο στην αγκαλιά της Ρωσίας, ο Ερντογάν θέλει να δείξει ότι δεν θα είναι ο ενδοτικός σύμμαχος των Δυτικών.(τσιπρισμό 1^ου εξαμήνου του 2015 μας θυμίζει). Διασπά έτσι την παραδοσιακή γραμμή, αυτή της Τουρκίας που στράφηκε αποφασιστικά προς τη Δύση, το σύστημα ασφαλείας της, τις αξίες της και τις χρηματοπιστωτικές αγορές της.

Το τίμημα  που θα πληρώσει η Τουρκία θα είναι υψηλό ; ‘Η θα είναι κανένα χάδι, γιατί ο Τραμπ λειτουργεί ακόμα ως επιχειρηματίας που έχει εκεί προσωπικά συμφέροντα. Το ίδιο ερώτημα αφορά και την διαιρεμένη Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πράξη θα μας το δείξει. Διαβάζουμε και ακούμε ότι  από το αμερικανικό Κογκρέσο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή  έχει εκπονηθεί μια σειρά κυρώσεων, των οποίων οι επιπτώσεις, έστω και αν οι κυρώσεις είναι ελάχιστες, θα επιφέρουν ένα θανατηφόρο πλήγμα για την τουρκική οικονομία, που βρίσκεται ήδη σε κακή κατάσταση.

Ένα σημείο καμπής στη σχέση

Αδιαφορώντας για τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ, ο Ερντογάν επέλεξε να διαβεί τον Ρουβίκονα. Η επιλογή του είναι πολιτική πριν από όλα. Η αγορά των  S-400 δεν δικαιολογείται από την άποψη της ασφάλειας, καθώς αυτοί οι αντιαεροπορικοί πύραυλοι δεν έχουν ποτέ αποδείξει την αξία τους. Επιπλέον, για να είναι αποτελεσματική μια αεράμυνα,  πρέπει να είναι ενταγμένη και όχι αποκομμένη, όπως θα συμβεί στην Τουρκία με τους  S-400, αφενός, και τον  εξοπλισμό του ΝΑΤΟ (ειδικότερα τους αμερικανικούς Patriot) αφετέρου. Τέλος, το ερώτημα παραμένει μέχρι σήμερα για τις περιοχές στις οποίες θα εγκατασταθούν οι ρωσικοί πύραυλοι.

Η ημερομηνία παράδοσης,  3 μέρες πριν από τις εορταστικές εκδηλώσεις για την αποτυχία της προσπάθειας πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016, δεν επελέγη τυχαία από τη ρωσική πλευρά. Θέλησε να υπενθυμίσει ότι ο  Πούτιν ήταν ο πρώτος που υποστήριξε τον πρόεδρο Ερντογάν, στην κορύφωση της απόπειρας πραξικοπήματος, σε αντίθεση με τους παραδοσιακούς συμμάχους της Τουρκίας, οι οποίοι επικρίνονται τακτικά από την Άγκυρα για έλλειψη ενσυναίσθησης. Αυτό το τηλεφώνημα μέτρησε για τον Ερντογάν, ο οποίος από τότε εκδηλώνει διαρκώς τη δυσφορία του για τους δυτικούς συμμάχους του. Το  αποτυχημένο πραξικόπημα σίγουρα σηματοδότησε μια καμπή στη σχέση τους.

Η αποτυχία της απόπειρας πραξικοπήματος, που τιμάται τη Δευτέρα 15 Ιουλίου, έγινε ο θεμέλιος  μύθος της «νέας Τουρκίας», απαλλαγμένης από το «λουρί», σύμφωνα με την έκφραση των υποστηρικτών του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ, που η Δύση της πέρασε  στο λαιμό από την ίδρυση της Τουρκίας του Κεμάλ το 1923. Η Τουρκία του Ερντογάν είναι τελείως διαφορετική, σηκώνει κεφάλι. Έτσι, η νίκη ενάντια στην απόπειρα πραξικοπήματος συγκρίνεται με τον πόλεμο της ανεξαρτησίας (1919-1922) υπό την ηγεσία του «Ατατούρκ», ενάντια στις Δυτικές δυνάμεις που αποφάσισαν να μοιραστούν τα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αλλά να μη ξεχνιόμαστε. Μιλάμε για τη «δημοκρατία» τύπου Τουρκίας και Ρωσίας.  Ο στρατός, από τότε, παραμένει σε κατάσταση συνεχών εκκαθαρίσεων. «Περισσότεροι από 16.677 από τα μέλη του, από όλες τις κατηγορίες του, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων και των ανώτατων κλιμακίων, απολύθηκαν. Διοργανώνονται διοικητικές και δικαστικές κυρώσεις εναντίον 7.335 μελών των ενόπλων δυνάμεων. Δικαιολογούνται από την πάλη εναντίον του κινήματος του ιεροκήρυκα Fethullah Gülen, κατηγορούμενου για τη διοργάνωση της απόπειρας πραξικοπήματος. Μόλις την Τρίτη 9 Ιουλίου, το γραφείο του εισαγγελέα της Κωνσταντινούπολης εξέδωσε εντάλματα σύλληψης κατά 176 εν ενεργία στρατιωτικών, συμπεριλαμβανομένου κι ενός συνταγματάρχη», αναφέρει η Marie Jégo.

Το τραύμα αναζωπυρώνεται σήμερα από τη συντηρητική ελίτ του Ισλάμ στην εξουσία. Το γεγονός ότι τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών δεν έδειξαν την υποστήριξή τους στην Τουρκία κατά την εκδήλωση της απόπειρας πραξικοπήματος, εκτρέφει τη δυσαρέσκεια. Τα δυτικά κράτη περιγράφονται ως κακές δυνάμεις που έχουν μόνο ένα στόχο, να καταρρίψουν την Τουρκία. Αυτό το αφήγημα χρησιμεύει ως βάση για έναν εθνικό μύθο, αγαπητό στον Ερντογάν,  που φιλοδοξεί να διαμορφώσει μια νέα τουρκική ταυτότητα και να κάνει τη χώρα του μια παγκόσμια στρατιωτική δύναμη και τον ίδιο τον νέο ηγέτη του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου.

Η σύγκληση της Άγκυρας και της Μόσχας έχουν τον ίδιο ορίζοντα γιατί έχουν ένα κοινό πρόβλημα. Το αδύναμο εθνικό τους νόμισμα, την λίρα και το ρούβλι αντίστοιχα. Εξ ου και καλούν  σε αγώνα ενάντια στην «ηγεμονία του δολαρίου». Αυτό τους το σοβαρότατο πρόβλημα δεν θα μπορέσουν να το επιλύσουν οι S 400 αλλά οι οικονομίες τους.