του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν δείχνει μια εξαιρετική ικανότητα προσαρμογής, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση των ειδών. Κάθε είδους. Και των όντων ως βιολογικών υπάρξεων, και των ηγετών επικεφαλής κοινωνιών. Εμφανίστηκε ως μεταρρυθμιστής, πέρασε στο στρατόπεδο των πλέον οπισθοδρομικών δυνάμεων της χώρας του, και τώρα αναζητά τη σωτηρία στη Δύση και τις Δυτικές δυνάμεις της Τουρκίας.
Πριν από λίγες μέρες η αμερικανική δεξαμενή σκέψης Rand Corporation ολοκλήρωσε μια μελέτη για τον τουρκικό στρατό, προς χρήσιν από τις αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Ήταν η μελέτη προς χρήσιν των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, είναι πίεση (μια από τις πολλές) στον Ερντογάν, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει πως η μελέτη δεν απέκλειε το ενδεχόμενο ενός νέου πραξικοπήματος κατά του Τούρκου προέδρου. Τι ακριβώς συμβαίνει;
1. Η δυσαρέσκεια στους κόλπους του τουρκικού στρατεύματος κατά του Ερντογάν είναι γνωστή. Βεβαίως, ο Ερντογάν με τα τόσα χρόνια στην εξουσία δημιούργησε και δικό του σώμα αξιωματικών, αλλά ούτε ο «κεμαλισμός» ούτε ο «γκιουλενισμός» είναι δυνατόν να εξαλειφθούν πλήρως.
2. Η δυσαρέσκεια υπάρχει και για το κλίμα φοβίας που έχει επιβάλλει ο Ερντογάν στο στρατό και για τις εκκαθαρίσεις, αλλά, πιστεύω, και για τις περιπέτειες στις οποίες ωθεί τη χώρα. Οι στρατιωτικοί περισσότερο από κάθε άλλον αντιλαμβάνονται πως ο Ερντογάν απλώθηκε περισσότερο από τις αντοχές του. Αυτό θα φανεί στη Συρία και στη Λιβύη. Δύο μέτωπα από τα οποία θα εξέλθει λαβωμένος. Από το τρίτο (με την Ελλάδα) άρχισαν ήδη να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για ελλαδικές υποχωρήσεις. Κεκαλυμμένες στη μορφή, απροκάλυπτες στην ουσία.
3. Όταν μια χώρα βρίσκεται σε συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις, όπως η Τουρκία, αυξάνεται ο ρόλος του στρατού και, ως έναν βαθμό αποδυναμώνεται ο ρόλος της πολιτικής εξουσίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ διαδραματίζει έναν τέτοιο σημαντικό ρόλο. Η αρχική εκτίμηση ήταν ότι ο Ακάρ ανήκε στους Τούρκους ευρασιατιστές. Οι τελευταίες κινήσεις του δείχνουν πως είναι σε επαφή με το ΝΑΤΟ και βρίσκεται σε σύγκρουση με τους ευρασιατιστές.
Όσο οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία πήγαιναν καλά, οι ευρασιατιστές είχαν το πάνω χέρι. Τώρα που η Τουρκία αναζητά την υποστήριξη ΝΑΤΟ και ΗΠΑ, οι ευρασιατιστές υποχωρούν και κερδίζουν πόντους οι δυτικιστές.
4. Η συγκυρία είναι κατάλληλη για τους Αμερικανούς να επαναφέρουν την Τουρκία στο Δυτικό άρμα. Οι υποσχέσεις για υποστήριξη στη Συρία (με ποια μορφή άραγε;), οι παράξενες κινήσεις του Ακάρ (όσοι τον παρακολουθούν θα το έχουν διαπιστώσει), οι αναρτήσεις του Τούρκου ΥΠΑΜ στο twitter, οι διαπιστώσεις της Rand Corporation, είναι όλα στην κατεύθυνση χειραγώγησης ενός αδύναμου πλέον Ερντογάν.
5. Θύλακες στον τουρκικό στρατό, και ευρύτερα στην Τουρκία, για την προετοιμασία ενός πραξικοπήματος, υπάρχουν. Το τελευταίο σύστημα Ερντογάν που βασιζόταν στους ευρασιατιστές, σιγά-σιγά αποδομείται.
6. Θα αντέξουν οι ευρασιατιστές; Θα συγκρουστούν –και με ποια μορφή– με τους δυτικιστές και τους γκιουλενιστές; Ποια θέση θα πάρει ο ίδιος ο Ερντογάν; Μήπως αρχίζουν να τελειώνουν οι μέρες του; Βρέθηκε ο διάδοχός του; Είναι ο Ακάρ;
Είναι ερωτήματα τα οποία θα απασχολήσουν το επόμενο διάστημα την Τουρκία αλλά και την ευρύτερη περιοχή.
7. Η Τουρκία θα περάσει μια μεγάλη ρευστότητα. Η Ελλάδα θα μπορούσε να επιδιώξει την ικανοποίηση δύο θέσεών της: Επέκταση των χωρικών υδάτων και ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κύπρο.
Θα προβεί σε αυτές τις κινήσεις η Αθήνα; Μάλλον όχι. Όχι μόνο λόγω του κυρίαρχου «φοβικού συνδρόμου», αλλά διότι δεν θα της το επιτρέψουν οι ΗΠΑ.
Τη θέση των ΗΠΑ την προσδιόρισε με άρθρο του στην αρχή της εβδομάδας που πέρασε ο καθηγητής και άριστος γνώστης του Δικαίου της Θάλασσας Θόδωρος Καρυώτης, όταν έγραψε πως οι ΗΠΑ επιθυμούν τη συνεκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όχι τη συνδιαχείριση. Οι δηλώσεις και οι εξελίξεις τον επιβεβαιώνουν.
Τη διαχείριση μπορεί να την αφήσουν στην Ελλάδα, ή πιθανότερα να δημιουργήσουν μια «δημιουργική ασάφεια» περί αυτής. Αλλά εκείνο που ενδιαφέρει την Ουάσινγκτον είναι η συνεκμετάλλευση.
Πόρους από την εκμετάλλευση ζητά και η Τουρκία. Άρα θα μείνει ικανοποιημένη από τη συνεκμετάλλευση, τουλάχιστον προς το παρόν.
Κύρος και αυτοπεποίθηση από τη δήθεν διαχείριση θέλει η Αθήνα. Οι δηλώσεις Πάιατ και ένα νέφος περί του τι ανήκει στην Ελλάδα, θα της το προσφέρουν. Παράλληλα με τη διασπορά μιας φοβίας στην κοινή γνώμη για τον κίνδυνο πολέμου και την εκμετάλλευση του κυρίαρχου λόγου των αποδομιστών.
Το ερώτημα είναι αν σ’ αυτήν την επιδιωκόμενη διευθέτηση θα συμμετέχει ή όχι ο Ερντογάν. Και εδώ θα δούμε αν ο Τούρκος πρόεδρος διατηρεί την προσαρμοστικότητά του.
Διότι πιθανόν να επιδιωχθεί και μια λύση στο Κυπριακό. Αν η λύση είναι μια εκδοχή του Σχεδίου Ανάν είναι αδιάφορη και δεν αξίζει καμιά παραχώρηση. Αν δοθεί λύση στη βάση δημιουργίας ενός ενιαίου και κυρίαρχου κυπριακού κράτους με αποδεκτά τα πιο προωθημένα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων, τότε η συνεκμετάλλευση –και όχι η συνδιαχείριση– θα μπορούσε να είναι το αντίτιμο.
Χαίρετε κ. Σαββίδη!
Θα ήθελα να επικεντρωθώ στην προσαρμοστικότητα όχι του Ερντογάν ως προσώπου, αλλά του τουρκικού κράτους εν συνόλω.
Έχω την αίσθηση ότι το φαινόμενο δεν είναι τωρινό, αλλά συστατικό στοιχείο του τουρκιού κράτους, το οποίο ουδέποτε υπήρξε προσηλωμένο και αφοσιωμένο σε συμμαχίες, αλλά πάντοτε τις αντιλαμβανόταν ως εργαλείο ικανοποιήσεως των δικών του συμφερόντων, τα οποία έχουν απόλυτη προτεραιότητα. Οι συμμαχίες του λειτουργούσαν ως μέσον και όχι ως αυτοσκοπός.
Εν προκειμένω, στο μέτωπο της Συρίας, η απειλή των Κούρδων ήταν η ύψιστη ανησυχία των Τούρκων και προκειμένου να επιτύχουν τους σκοπούς τους δεν είχαν ενδοιασμούς στους επικίνδυνους ελιγμούς μεταξύ ανταγωνιστικών συμμαχιών.
Την ίδια επιδέξια συμπεριφορά δεν επέδειξαν οι Τούρκοι και στον Β΄ΠΠ, διαπραγματευόμενοι παραλλήλως με Γερμανούς και Βρεττανούς, επιτυγχάνοντας, εν τέλει, την εξασφάλιση της ακεραιότητος της χώρας τους; Το βιβλίο “Ο επιτήδειος ουδέτερος”, του Frank Weber είναι εξόχως αποκαλυπτικό, όχι μόνο για την συγκεκριμένη περίοδο, αλλά για την νοοτροπία πολιτεύεσθαι και διαπραγματεύεσθαι της γείτονος.
Και το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής. Γιατί η Ελλάδα δεν κατάφερε ποτέ να απαλλαγεί από την νοοτροπία προτεκτοράτου (νομίζω εκφράζεται καλύτερα με το “δόγμα Πιπινέλη”, ότι “η Ελλάς είναι πολύ μικρή χώρα για να έχει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική”) και δουλικής συμμετοχής σε συμμαχίες; Ευθύνεται η γεωγραφία, η ανεπάρκεια των ηγετών μας (που ενδεχομένως ικανοποιούνται με έναν ρόλο ανθυπάτου-τοποτηρητή), ο ατομισμός του Έλληνα, κάποιος συνδυασμός τους, ή κάτι άλλο;
Το οξύμωρο είναι ότι η Τουρκία έχει αφομοιώσει πλήρως τα διδάγματα του Θουκυδίδη και κληρονομήσει την επιδέξια διπλωματική πρακτική της Α. Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενώ εμείς αρκούμστε μόνο σε ανούσιες και στείρες επικλήσεις των ενδόξων μας προγόνων…
Μια μόνο επισήμανση. Όλες οι χώρες που συμμετέχουν σε συμμαχίες, συμμετέχουν για να ικανοποιήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Στα άλλα συμφωνώ.
Έχετε δίκιο, κ. Σαββίδη, στην επισήμανσή σας, η διατύπωσή μου δεν ήταν σαφής.
Προφανώς η συμμετοχή σε μια συμμαχία προσφέρει αμφίπλευρο όφελος, αυτό που ποικίλει είναι ο βαθμός εκμεταλλεύσεως της συμμαχίας από το μέλος (ή αντιστρόφως), όπως και το ειδικό βάρος ενός μέλους όταν προσκαίρως υπάρξει διάσταση συμφερόντων μεταξύ του και της συμμαχίας.
Όταν ανφερόμουν σε “δουλική συμμετοχή σε συμμαχίες” είχα κατά νου δύο παραδείγματα υπουργών εξωτερικών της Ελλάδος, που επέδειξαν συμπεριφορά βασιλικότερη του βασιλέως, άνευ προφανούς ανταλλάγματος:
α) Την αυστηρή δήλωση Μπακογιάννη κατά της Ρωσίας, για το θέμα της αντιπυραυλικής ασπίδας του ΝΑΤΟ στην Α. Ευρώπη, τον Σεπτέμβριο του 2006, παραμονές της ελεύσεως Πούτιν στην Αθήνα για την υπογραφή της τριμερούς ενεργειακής συμφωνίας Ρωσίας-Ελλάδος-Βουλγαρίας.
β) Την πρόσφατη στάση Κοτζιά, με την απέλαση των Ρώσων διπλωματών και την απρόσμενη όξυνση των ελληνορωσικών σχέσεων.
Δεν έχω υπ’ όψη μου κάποια αντίστοιχα παραδείγματα από την πλευρά της Τουρκίας.
Εν ολίγοις, παρατηρώ στην Ελλάδα μία διαχρονική απροθυμία να παίξουμε σε πολλαπλά ταμπλώ, αρκούμαστε συνήθως στον ρόλο του “καλού παιδιού”, που ευελπιστούμε ότι θα επιβραβευθεί για την αψεγάδιστη στάση του… Αλλά, μάλλον, ο ωφελημένος, τις περισσότερες φορές, είναι η “άτακτη” Τουρκία…
ΟΥ ΣΥ ΜΕ ΛΟΙΔΟΡΕΙΣ ΑΛ Ο ΤΟΠΟΣ ΘΑ ΛΕΓΑΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ,ΠΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΣΕ ΤΗΝ ΧΙΛΙΕΤΗ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΜΑΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ,ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 1922.
ΤΑ ΒΡΗΚΕ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΓΑΛΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΛΕΝΙΝ -ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΜΑΣ ΄΄ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ΄-΄ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ 1952 ΈΓΙΝΕ ΚΑΤ’ΌΥΣΙΑΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΙ ΚΟΜΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ.
Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Α’ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΄΄ΚΟΛΛΗΤΗ” ΤΗΣ ΚΑΙ ΜΕ ΤΑ ΄΄ΜΠΑΞΙΣΙΑ” ΤΗΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΠΕΤΥΧΑΙΝΕΙ ΕΚ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΤΗΝ ΔΗΘΕΝ ΥΨΗΛΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΠΩΣ ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ .
ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΤΗΝ ΘΑΥΜΑΖΟΥΜΕ ,ΑΛΛΑ ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΤΟ 1821 ΄΄ΣΠΑΣΑΜΕ΄΄ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΘΑ ΞΑΝΑΓΙΝΕΙ ,ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΗΡΘΕ ΑΚΟΜΗ Η ΩΡΑ ΜΑΣ.
Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ.
ΠΑΝΤΩΣ ΕΡΡΙΞΕ ΚΑΙ ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΠΡΟ 3ΕΤΙΑΣ.