Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου [email protected]    www.kalkis.eu

Κατά την τελετή εγκαινίων του αγωγού φυσικού αερίου Turk Stream στην Κωνσταντινούπολη στις 8-1-2020, ο Πούτιν και ο Ερντογάν δεν έκαναν κανένα σχόλιο σχετικά με τις διαφορές τους. Φάνηκε ότι η Ρωσία, με την αέναη προσπάθειά της για πρόσβαση στις ζεστές θάλασσες, συμφωνεί να μοιραστεί τον έλεγχο της Λιβύης με τον Τούρκο σύμμαχό της. « Έτσι, η Μόσχα και η Άγκυρα ελπίζουν να εκδικηθούν τις δυτικές δυνάμεις, επιδιώκοντας να επιβληθούν ως οι κυριότεροι παίκτες σε μια νέα Γιάλτα, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στη Μεσόγειο». Σε αυτό το κοινό συμπέρασμα κατέληξαν οι : Marie Jégo (ανταποκρίτριας στην Κωνσταντινούπολή, η Laure Stephan (ανταποκρίτριας στην Βηρυτό) και ο ανταποκριτής της ηλεκτρονικής Le Monde στη Μόσχα στις 9-1-2020, με τίτλο : «Στην Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν και ο Poutine προβάλλονται ως χωροφύλακες του κόσμου» (A Istanbul, Erdogan et Poutine se posent en gendarmes du monde). Ενθαρρυμένοι από τη συμμαχία τους στη Συρία, οι πρόεδροι της Τουρκίας και της Ρωσίας ζήτησαν και φαίνεται να επιτυγχάνουν την κατάπαυση του εμφύλιου πυρός στη Λιβύη, αφού έχουν σήμερα στη Μόσχα τους αρχηγούς των αντιμαχόμενων στρατοπέδων γι’ αυτόν τον σκοπό,  κι ας υποστηρίζουν τα αντίπαλα εμφυλιοπολεμικά στρατόπεδα ! Οι στόχοι τους αποκλίνουν, αλλά η κοινή τους φιλοδοξία είναι να επωφεληθούν από την επιθυμία απόσυρσης των Αμερικανών από τη Μέση Ανατολή και την περιθωριοποίηση της Ε.Ε.. O Πούτιν και o Ερντογάν,  εμφανίστηκαν την Τετάρτη 8 Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη ως οι νέοι αρχιτέκτονες ενός μετα-δυτικού Ευρασιατικού άξονα, που φαίνεται ότι θα διαμορφώνει τη γεωπολιτική του 21ου αιώνα στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Στην σχετική ομιλία του, ο Πούτιν επέμεινε στο ότι η ρωσο-τουρκική συνεργασία υπερβαίνει κατά πολύ την παράδοση φυσικού αερίου. «Μαζί, η Ρωσία και η Τουρκία είναι σε θέση να επιλύσουν μερικά από τα πιο περίπλοκα και φιλόδοξα καθήκοντα στον κόσμο, για το κοινό καλό», τόνισε, αναφερόμενος σε «ένα μοναδικό παράδειγμα συνεργασίας σε μια περιοχή θύμα της κλιμάκωσης των εντάσεων», ένας υπαινιγμός για τη συνεχιζόμενη κρίση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν. Οι φιλοδοξίες τους βρίσκονται στα ύψη. Δεν αρκούνται στην επιθυμία τους να ηρεμήσουν οι εντάσεις μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσινγκτον. Η Μόσχα και η Άγκυρα ζήτησαν και πέτυχαν εκεχειρία στο Ιντλίμπ της Συρίας. Μάλιστα αναφέρθηκε ότι ο Τσαβούσογλου, μέσα στον ενθουσιασμό του, έδωσε ένα φιλί στο μάγουλο του Lavrov, ο οποίος είναι γνωστός για την ακραία ψυχρότητά του, αλλά του το επέτρεψε χωρίς πολύ ενθουσιασμό. Αυτές οι φιλικές ανταλλαγές αποσκοπούν στο να αποδείξουν ότι η ρωσο-τουρκική σχέση βρίσκεται στο καλύτερό της σημείο, παρά τις διαφορές που την επηρεάζουν. Στην πραγματικότητα, η τουρκική ηγεσία είναι δυσαρεστημένη με την απροθυμία της Ρωσίας να απελάσει από τη βορειοανατολική Συρία τις Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), δηλαδή τις συριακές κουρδικές δυνάμεις που θεωρεί «τρομοκράτες». Εταίροι στη λεγόμενη διαδικασία της Αστάνα, η Άγκυρα και η Μόσχα δεν βρίσκονται στην ίδια γραμμή πλεύσης, αναφορικά με την επίθεση που προκάλεσε ο Μπασάρ Αλ Ασάντ και ο Ρώσος σύμμαχός του στο Idlib, τον τελευταίο μεγάλο προμαχώνα της εξέγερσης στη βόρειο-δυτική Συρία, όπου όμως κι εκεί προχώρησαν σε εκεχειρία. Τα σχολεία, τα νοσοκομεία και οι αγορές είναι οι πρώτιστοι στόχοι της ρωσικής αεροπορίας, σύμφωνα με μια μέθοδο που κάποτε είχε αποδεχθεί ο Πούτιν στην Τσετσενία. Η εκστρατεία με επικεφαλής τον Assad και τον Ρώσο σύμμαχό του για την ανάκτηση αυτής της επαρχίας των ανταρτών, που ελέγχεται από τους τζιχαντιστές συμμάχους της Αλ Κάιντα και υποστηριζόμενους από την Τουρκία, έχει προκαλέσει μια μεγάλη έξοδο προσφύγων προς τα τουρκικά σύνορα.

Ιδού λοιπόν ποιοι και πώς παράγουν πρόσφυγες και μετά παριστάνουν τα θύματα της προσφυγικής κρίσης, την οποία στη συνέχεια εργαλειοποιούν σε βάρος της Ελλάδας και της Ευρώπης. Από κοντά και οι φίλα προσκείμενοι Εργολάβοι στον Πούτιν και τον Ερντογάν για να ανοικοδομήσουν την κατεστραμμένη Συρία σήμερα και την Λιβύη αύριο.

Η ρωσική κηδεμονία της Συρίας, που συνδυάζεται με μια αυξανόμενη οικονομική όρεξη, ενοχλεί τους Σύριους πολίτες. Η Μόσχα είναι επίσης μισητή από ένα μεγάλο μέρος των αντιπάλων του Bashar Al–Assad, εξαιτίας του ανελέητου βομβαρδισμού από τα αεροπλάνα του κατά των αντικαθεστωτικών. Όμως, οι Ρώσοι αισθάνονται σαν στο σπίτι τους στη Συρία. Αν και ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν μπήκε στον κόπο να πάει στο προεδρικό μέγαρο, ο Μπασάρ Αλ-Ασαντ παραμένει ένας εταίρος που το Κρεμλίνο δεν εγκατέλειψε και η επίσκεψη επιβεβαιώνει αυτή την υποστήριξη. Οι δύο μαζί πήγαν στο Μεγάλο Τζαμί της Umayyad και στη συνέχεια στον ελληνικό καθεδρικό ναό της Ορθόδοξης Μαριάμ στην παλιά πόλη της Δαμασκού. Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν αυτής της συνάντησης, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξέφρασε την ικανοποίησή του για τα «σημάδια μιας ειρηνικής ζωής που αποκαταστάθηκε στους δρόμους της Δαμασκού» και την αποκατάσταση του συριακού κράτους και της εδαφικής του ακεραιότητας. Δεν πρόκειται μόνο για την προώθηση μιας ομιλίας νίκης του Πούτιν. Μεταξύ των γραμμών της, η Μόσχα υπογράμμισε, σε όλους, την αποφασιστικότητά της να μην χάσει τα κέρδη της από την συριακή εμπλοκή.

«Οι Ρώσοι σίγουρα δεν θέλουν οι Ιρανοί να προχωρήσουν σε μια πρόοδο στη νότια Συρία, κοντά στο Ισραήλ, ένα σενάριο το οποίο έχουν φρενάρει στο παρελθόν και το οποίο θα κινδύνευε να οδηγήσει σε κλιμάκωση», προειδοποιεί ένας καλός γνώστης του συριακού προβλήματος. Η Ρωσία σκοπεύει να διατηρήσει το ρόλο της ως διαιτητή μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ. Μετά την εξαφάνιση του Ghassem Soleimani, το ζήτημα των σχέσεων με τον διάδοχό του ανοίγει για τη Μόσχα. Ο πρώην ιρανός ισχυρός άνδρας είχε υποστηρίξει το 2015 την παρέμβαση της Μόσχας και ήταν ένας προνομιούχος συνομιλητής των Ρώσων. «Οι Ρώσοι δεν έχουν κανένα λόγο να εγκαταλείψουν  τους Ιρανούς, ειδικά αφού οι Ευρωπαίοι πρέπει να τους αποφύγουν», ανέφερε η πηγή. Πάνω απ ‘όλα, η νέα κλιμάκωση μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών δεν πρέπει να διαταράξει την εύθραυστη γεωπολιτική ισορροπία που η Ρωσία κατάφερε να διατηρήσει στη Συρία.

Από αυτή την άποψη, ο Τούρκος σύμμαχος είναι ανεκτίμητος.

Οι διαφορές μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσουν εντάσεις, αλλά τίποτα δεν πρέπει να αφεθεί να εμφανιστεί προς τα έξω. Έχουν σχεδόν ξεσπάσει ανοιχτά στο έδαφος του πολέμου αντιπροσώπων στη Λιβύη, όπου οι δύο σύμμαχοι αντιτίθενται μεταξύ τους. Η Τουρκία υποστηρίζει την αναγνωρισμένη από το ΟΗΕ κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Faïez Al–Sarraj (αριστερά), ενώ η Ρωσία υποστηρίζει τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό του Μάρσαλ Χαλίφα Χαφτάρ (LNA), με έδρα το ανατολικό τμήμα της χώρας. Τη Δευτέρα 7 Ιανουαρίου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών ανακοίνωσε την αποστολή στη Λιβύη τούρκων στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων και τεχνικών ομάδων για να στηρίξουν την κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία απειλείται επειδή περιβάλλεται από τις δυνάμεις του στρατάρχη Χάφταρ. Οι Τούρκοι έστειλαν πρόσφατα στρατιωτικό εξοπλισμό καθώς και μισθοφόρους από τη Συρία για την υποστήριξη της Τρίπολης. Η Μόσχα υποστηρίζει το αντίπαλο στρατόπεδο με την αποστολή αρκετών χιλιάδων ρώσων μισθοφόρων που είναι μέλη ιδιωτικών παρα-στρατιωτικών (επιλεγμένων από την σχετική εταιρεία Wagner, γεγονός που καταγγέλλεται από το GNA και ο Πούτιν λέει ότι αυτοί δεν εκφράζουν τη Ρωσία. Κατά την τελετή εγκαινίων για τον αγωγό φυσικού αερίου στην Κωνσταντινούπολη, ο Πούτιν και ο Ερντογάν δεν έκαναν φυσικά κανένα σχόλιο σχετικά με τις διαφορές τους, γιατί η νέα Γιάλτα της παλαιο-ημερολογήτικης Ορθοδοξίας (που εκφράζει ο Πούτιν) και του σουνιτικού Μουσουλμανισμού (που υπηρετεί ο Ερντογάν) φαίνεται πως έχει δρομολογηθεί.