του Δημήτρη Μακροδημόπουλου.
Με αφορμή τη Σύνοδο για το Κλίμα του ΟΗΕ
Ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ στις «Δεκαεφτά αντιφάσεις του κεφαλαίου» και συγκεκριμένα στη δέκατη έκτη αντίφαση που αφορά τη σχέση του κεφαλαίου με τη φύση, μας καλεί να αντιληφθούμε πόσο σημαντικό είναι το γεγονός ότι το κεφάλαιο περιβλήθηκε τον μανδύα του περιβαλλοντισμού ως το θεμέλιο που νομιμοποιεί τον περιβαλλοντισμό των μεγάλων επιχειρήσεων του μέλλοντος. Με αυτό τον τρόπο το κεφάλαιο μπορεί να κυριαρχεί στον οικολογικό λόγο καθορίζοντας τη φύση με τους δικούς του όρους και να διαχειρίζεται την αντίφαση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στη φύση σε όφελος των δικών του ταξικών συμφερόντων.
Η διαπίστωση του Χάρβει επιβεβαιώνεται από τη σύνθεση της Συνόδου του ΟΗΕ για το Κλίμα στη Ν. Υόρκη που αποκαλύπτει όχι μόνον τα όρια των προσδοκιών αλλά και τους υποβολείς τους: Από τη μια μεριά οι ηγέτες των κρατών για τους οποίους έγραφε ο Ζακ Ρανσιέρ: «Η κάποτε σκανδαλώδης θέση του Μαρξ ότι οι κυβερνήσεις είναι απλώς οι ατζέντηδες του διεθνούς κεφαλαίου αποτελεί σήμερα πασιφανές γεγονός στο οποίο συμφωνούν οι “φιλελεύθεροι” και οι “σοσιαλιστές”». Από την άλλη, αυτούσιο το κεφάλαιο, οι εκπρόσωποι μεγάλων εταιρειών και επενδυτικών ταμείων. Και για να εξαγνισθούν οι πραγματικές προθέσεις των εκατέρωθεν πλευρών, στο μέσον η μοναδική παρουσία ειλικρινών προθέσεων, της έφηβης ακτιβίστριας Γκρέτας Τούνμπεργκ που προβάλλεται συνεχώς από τα ΜΜΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. και αξιοποιείται η εφηβική της αθωότητα, όμως για ποιο σκοπό; Για να αμφισβητηθούν τα συμφέροντα του κεφαλαίου ή για να προωθηθούν; Διότι η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου στο όνομα της οικολογίας θα είναι τόσο “δημιουργική” που θα δημιουργήσει τεράστιες επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες και θα αποτρέψει για μεγάλο χρονικό διάστημα κάθε απειλή κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου. Οι πιο διορατικοί αναλυτές του καπιταλισμού, από τον Μάρξ μέχρι τον Σουμπέτερ, αναγνωρίζουν τη δύναμη της αέναης «δημιουργικής καταστροφής» του, «όπου η κρίση κλαδεύει τα ξερά κλαδιά διευκολύνοντας την ανάπτυξη».
Σε ποιο βαθμό θα αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο; Όχι προφανώς στον βαθμό που οραματίζονται όσοι ονειροπολούν αλλά στον βαθμό που υπαγορεύουν τα συμφέροντα του κεφαλαίου, το οποίο «θα καθορίσει τη φύση με τους δικούς του όρους» ώστε «να διαχειριστεί την αντίφαση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στη φύση σε όφελος των δικών του ταξικών συμφερόντων». Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: Τον Αύγουστο του 2007 ρωσικά βαθυσκάφη τοποθέτησαν τη ρωσική σημαία 4600 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του Βόρειου Παγωμένου Ωκεανού ενώ αμέσως μετά δημιουργήθηκε όξυνση μεταξύ των μελών του Συμβουλίου Αρκτικής (ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδάς, Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία, Δανίας και Ισλανδίας) για τη διανομή του πλούτου που εγκλωβίζουν οι πάγοι.. Διότι, η τήξη των πάγων λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου καθιστά βαθμιαία εκμεταλλεύσιμες τις περιοχές της Αρκτικής οι οποίες μέχρι χθες δεν παρουσίαζαν κανένα οικονομικό ενδιαφέρον ενώ σύμφωνα με παλαιότερες εκτιμήσεις του Economist φιλοξενούν το 25% των μη εξακριβωμένων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου του πλανήτη. Πρόσφατα, τον περασμένο Μάιο ο Μάικ Πομπέο, ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, στη σύνοδο του 11ου Συμβουλίου Αρκτικής στη Φινλανδία, πρόσθεσε και μια άλλη παράμετρο: «Η σταθερή συρρίκνωση των παγωμένων θαλασσών ανοίγει νέες ναυτικές διόδους και δημιουργεί καινούργιες ευκαιρίες για το εμπόριο», δήλωσε. «Η Αρκτική Θάλασσα πρέπει να γίνει το Σουέζ και ο Παναμάς του 21ου αιώνα», προσέθεσε χαρακτηριστικά. Δηλαδή, ενώ οι αναπτυγμένες χώρες εκφοβίζουν τους λαούς προβάλλοντας το λιώσιμο των πάγων ως αιτία μεγάλων καταστροφών προσδοκούν σε αυτό για μεγάλα οικονομικά οφέλη. Διότι υπάρχει και ο “καπιταλισμός της καταστροφής” που προσδοκά μεγάλα κέρδη από τις περιβαλλοντικές καταστροφές.
Αλλά και το μεγάλο “δώρο” του Αλ Γκορ στο περιβαλλοντικό κίνημα, το οποίο επιδίωκε να αμβλύνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δεν κατόρθωσε να περιορίσει τις συνολικές παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και εκφυλίστηκε σε μια νέα αγορά στην οποία χώρες και βιομηχανίες που ρυπαίνουν λιγότερο από τα επιτρεπτά όρια μπορούν να πωλούν τα περιθώριά τους σε άλλες χώρες ή βιομηχανίες που υπερβαίνουν τα επιτρεπτά όρια. Παρομοίως όσοι ρυπαίνουν μπορούν να αγοράζουν “δικαιώματα εκπομπής ρύπων” από το Χρηματιστήριο Ρύπων! Δηλαδή εμπορευματοποίησε το πρόβλημα!
Όπως σχολιάζει και η καθηγήτρια πολιτικών επιστημών, Έλεν Μέικσινς Γουντ, «ο καπιταλισμός μπορεί να μεριμνήσει ως έναν βαθμό για το περιβάλλον, ειδικά όταν η τεχνολογία περιβαλλοντικής προστασίας αποδεικνύεται κερδοφόρα. Όμως η εγγενής ανορθολογικότητα της ροπής προς συσσώρευση κεφαλαίου η οποία υποτάσσει τα πάντα στις απαιτήσεις της επέκτασης του κεφαλαίου και της κακώς εννοούμενης ανάπτυξης, αποβαίνει αναπόφευκτα σε βάρος της οικολογικής ισορροπίας». Πώς μπορεί λοιπόν να ανασχεθεί το κεφάλαιο;
Όπως γράφει ο Τέρι Ίγκλετον, «σύμφωνα με τον Μαρξ ο σοσιαλισμός απαιτεί μια επέκταση των παραγωγικών δυνάμεων, ωστόσο το έργο της επέκτασής τους δεν ανήκει στο ίδιο τον σοσιαλισμό αλλά στον καπιταλισμό. Ο σοσιαλισμός στηρίζεται σε αυτές τις προϋποθέσεις παραγωγής υλικού πλούτου, δεν τις δημιουργεί. Ο καπιταλισμός είναι ο μαθητευόμενος μάγος: απελευθέρωσε δυνάμεις που ξέφυγαν από τον έλεγχό του και τώρα απειλούν να μας καταστρέψουν Το έργο του σοσιαλισμού δεν είναι να δώσει μεγαλύτερη ώθηση σε αυτές τις δυνάμεις αλλά να τις θέσει υπό ορθολογικό ανθρώπινο έλεγχο»
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
Αλεξ/πολη – κιν. 6947-771412
26-9-2019
